Τρίτη 20 Μαΐου 2008

...η μη κατανόηση των θεμε­λιωδών νόμων της Φυσικής, μας εμποδίζει σήμερα, να εξοικειω­θούμε με την έννοια του "νου" είτε σε φυσικό είτε σε λογικό επίπεδο
Roger Penrose «The Emperor’s new mind»


Βρισκόμαστε πλέον σε μια εποχή, που γεννάει την ψευδαίσθηση ότι γνωρίζουμε τα πάντα ή ότι μπο­ρούμε να απαντήσουμε σε ερωτήματα που μας τίθενται, χρησιμοποιώντας τις μοντέρνες βιβλιοθήκες του καιρού μας (Ίντερνετ, βάσεις δεδομένων κ.λπ.). Έτσι, το μόνο που απομένει για εκπαίδευση, είναι ο χειρισμός όλων αυτών των αποθηκών γνώσης. Ακόμη κι αν φαίνεται αδιανόητο αυτό σε κάποιους, είναι γνωστό ότι υπάρχουν μεγάλοι επι­στήμονες της εποχής μας, που υποστη­ρίζουν ότι όπου να ’ναι το κυνηγητό της γνώσης τελειώνει. Πολύ λίγα (κατά τη γνώμη τους) απέμειναν για να μάθουμε, τουλάχιστον στις θετικές επιστήμες.
Μπορεί να ’ναι κι έτσι. Πάντως το χαρακτηριστικό της εποχής μας είναι η σύγχυση ανάμεσα στη γνώση και τον ενημερωτισμό.
Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης αποτε­λούν ίσως ένα από τα μεγαλύτερα επι­τεύγματα του ανθρώπινου είδους. Οι δυνατότητες που δημιουργούν ξεπερνούν τη φαντασία. Μπορούμε θεωρητι­κά να δούμε ή να μάθουμε ανά πάσα στιγμή τι συμβαίνει σε παγκόσμια κλί­μακα. Μπορούμε καθημερινά να γνωρί­ζουμε την ιστορία εν τη γενέσει της.
Δεν χρειαζόμαστε φιλολογικές περι­γραφές από τρίτους. Η ματιά μας, είναι εφικτό να ταυτιστεί μ’ αυτήν του πολε­μικού ανταποκριτή ή του αστροναύτη που παρατηρεί τον μπλε πλανήτη – δηλαδή εμάς – από χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά.
Εξάλλου, είναι αλήθεια ότι δεν μπο­ρούμε να μηδενίσουμε το γεγονός πως τώρα πια η ανθρώπινη σκέψη, παρ’ ότι έχει παραγάγει τρομακτικό όγκο γνώ­σης, είναι ευκολότερα προσπελάσιμη στον καθένα και μάλιστα σε παγκόσμιο επίπεδο. Λίγα χρόνια πριν (και, από ιστορική άποψη, μερικές δεκάδες ή εκατοντάδες χρόνια είναι μικρό διάστη­μα), κάτι τέτοιο ήταν απίστευτο. Η ανα­παραγωγή βιβλίων ήταν δύσκολη και ακριβή υπόθεση και όταν αυτά υπήρ­χαν, πόσο εύκολο ήταν άραγε να γνω­ρίζεις την ύπαρξή τους;
Δεν ήταν περίεργο, επιστήμονες στην άλλη πλευρά του πλανήτη να ανακαλύ­πτουν παράλληλα, νέα μεγέθη, χωρίς φυσικά τη δυνατότητα να γνωρίζουν ότι την ίδια στιγμή και κάποιος άλλος έκανε την ίδια σκέψη. Είναι γνωστή η διαμάχη Newton – Leibniz για τον απει­ροστικό λογισμό ή πολύ αργότερα το γεγονός ότι ο Einstein ξαναεφηύρε τη Γεωμετρία Riemann για να την χρησιμο­ποιήσει στη Θεωρία της Σχετικότητας, μη γνωρίζοντας ότι υπήρχε ήδη.
Τώρα πια δεν είναι ανάγκη να παρακο­λουθήσουμε ένα επιστημονικό συνέ­δριο στο οποίο θα ανακοινωθούν τα αποτελέσματα μιας έρευνας ή μια και­νούργια θεωρία. Πέρα, βέβαια, απ’ τη μυστικότητα που καλύπτει κάποιες έρευνες για διάφορους λόγους, τα πάντα βρίσκονται στα δελτία ειδήσεων ή συζητούνται ηλεκτρονικά και θεωρη­τικά, ο κάθε ενδιαφερόμενος έχει πρόσβαση, όχι μόνο στα σύγχρονα επι­τεύγματα, αλλά και σε τεράστιες βάσεις δεδομένων με αποθηκευμένες πληροφορίες. Το κόστος αυτής της αναζήτησης έχει άλλωστε ελαττωθεί πολύ, είτε μετρηθεί οικονομικά καθαρά είτε χρονικά.
Η ροπή του ανθρώπου να συγκεντρώ­νει γνώση σ’ οποιαδήποτε μορφή (πάπυρους, διφθέρες, χάρτινα βιβλία ή – τώρα πια – ηλεκτρονικά) είναι ίδια κι απαράλλαχτη εδώ και αιώνες. Ο Πτολε­μαίος Α΄ (ίσως με συμβουλή του Δημητρίου Φαληρέα, λόγιου απ’ την Αθήνα, μαθητή του Θεόφραστου) ίδρυσε τη βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας και πέρα απ’ άλλους τρόπους συλλογής, υποχρέ­ωνε τα πλοία που έφταναν εκεί, να του παραδίδουν όλα τα βιβλία που είχαν μαζί τους. Στην καλύτερη περίπτωση αντιγράφονταν και επιστρέφονταν στους ιδιοκτήτες τους. Στη χειρότερη κατάσχονταν. Έτσι δημιουργήθηκε η περίφημη βιβλιοθήκη, με σκοπό μεγα­λεπήβολο να στεγάσει το σύνολο της ανθρώπινης γνώσης, να γίνει δηλαδή η μνήμη της υφηλίου.
Σήμερα ο στόχος έχει επιτευχθεί. Η μνήμη της υφηλίου υπάρχει – και μάλι­στα ταξινομημένη – ώστε να ’ναι γρήγο­ρη η πρόσβαση, κάτι που στις αρχαίες βιβλιοθήκες ήταν μεγάλο πρόβλημα.
Η πρόοδος της επιστήμης στηρίζεται στην αποθηκευμένη γνώση. Δυστυχώς όμως αρχίζουμε σιγά – σιγά να αναγνω­ρίζουμε ότι η ανάπτυξη της επιστημονι­κής γνώσης περιέχει όλο και πιο πολύ την αβεβαιότητα και την άγνοια. Η υπερειδίκευση, στην οποία αναγκαστικά οδηγηθήκαμε, διαλύει τον κόσμο σε κομματάκια και αυξάνει τη δύναμη της τεχνικής. Δεν προορίζεται για τη σκέψη ή για τροφή του ανθρώπινου πνεύμα­τος, αλλά για την ενίσχυση οικονομι­κών συμφερόντων. Υπόσχεται τεχνικά θαύματα και τα επιτελεί δεσμεύοντας όλο και πιο πολύ σε ένα αόρατο δίχτυ τον άνθρωπο και οδηγώντας τον σε συγκεκριμένο τρόπο ζωής, απ’ τον οποίο είναι αδύνατο να ξεφύγει.


Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Ελευθερία" της Καλαμάτας το 2000

Δεν υπάρχουν σχόλια: